78 rocznica „wyzwolenia” Warszawy
17 stycznia 1945 r. do zniszczonej niemal doszczętnie Warszawy wkroczyli żołnierze 1 Armii Wojska Polskiego. Oprócz formacji dowodzonej przez de facto radzieckiego oficera gen. Stanisława Popławskiego w operacji warszawskiej, trwającej od 14 do 17 stycznia 1945 r., brały udział 47 i 61 Armia 1 Frontu Białoruskiego. Obie armie sowieckie uderzyły w kierunku Błonia oskrzydlając Warszawę z północnego i południowego zachodu, tworząc tzw. kocioł warszawski, w którym znalazła się 9 Armia niemiecka.
Niemcy praktycznie nie bronili stolicy Polski. Drobne starcia miały miejsce w rejonie Lasku Bielańskiego, Dworca Głównego oraz na skrzyżowaniu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu, nieco dłuższe, kilkugodzinne wokół Cytadeli. Zabitych bądź rannych było około 200 żołnierzy sowieckich i polskich. Uroczystą defiladę na trybunie ustawionej naprzeciwko hotelu "Polonia" w Alejach Jerozolimskich przyjmowali przedstawiciele władz komunistycznych i wojska, m.in. Bolesław Bierut, Władysław Gomułka, Edward Osóbka - Morawski, gen. Michał Rola - Żymierski, gen. Stanisław Popławski, płk Marian Spychalski oraz sowiecki marszałek Gieorgij Żukow.
- W moim odczuciu 17 stycznia 1945 r. nastąpiło nie wyzwolenie miasta, ale wyzwolenie morza ruin, pozbawionego mieszkańców. Nazwałbym to zajęciem wymarłego miejsca, kilka godzin wcześniej opuszczonego przez oddziały niemieckie. W stolicy nie było nikogo, kto by mógł przywitać wkraczające wojsko kwiatami – tak wydarzenia z końca II wojny światowej na ziemiach polskich oceniał historyk prof. Andrzej Kunert.
Szacuje się, że 17 stycznia 1945 r. w prawobrzeżnej części Warszawy mieszkało 140 tys. osób, natomiast ponad 20 tys. osób przebywało na odległych lewobrzeżnych przedmieściach.
Bardzo szybko, od pierwszych dni po wkroczeniu nowych, czerwonych okupantów, życie zaczęło wracać do Warszawy – przybywali mieszkańcy, którzy przeżyli niemiecki terror, osiedlali się nowi przybysze, instalowały się władze komunistyczne i oddziały NKWD.
W czasie II wojny światowej łączne straty ludności Warszawy szacowane są na 600 - 800 tys. osób, w tym ok. 350 tys. Żydów i ok. 170 tys. poległych lub zamordowanych w Powstaniu Warszawskim. Straty urbanistyczne wynosiły ok. 84 proc., (zabudowa przemysłowa - 90 proc., mieszkalna - 72 proc. i zabytkowa - 90 proc.).